पाठ १

 

पाठ १ कविता

उज्यालो यात्रा

कवि परिचय

नाम :- रामप्रसाद ज्ञवाली     जन्म :- वि. सं. २०२४ गुल्मी जिल्ला

पिता :- दुर्गाप्रसाद ज्ञवाली       माता :- कुन्तादेवी

शिक्षा :-  संस्कृतमा शास्त्री , नेपाली विषयमा स्नातकोत्तर

कृर्ति :- विवश आँसु(नाटक २०४४), परिवर्तनको मोडमा(उपन्यास २०५५),  जीवनका घुम्तीहरू (उपन्यास २०५३),  औँसीका फूलहरू(महाकाव्य २०५३), आख्यानकार पारिजात(समालोचनाग्रन्थ २०५८) , पुतली र झुसिल्किरा( कविता संग्रह २०५९), एकादेशमा ( खण्डकाव्य २०६१), सानी परेवी र बाज(बालकथा२०६१),

असुरग्याँस(कविता संग्रह २०६२), सम्पत्ति(एकाङ्की संग्रह २०६३)

भावार्थ बोध

कर्ममा छ भने शक्ति जङ्गलै बन्छ नन्दन

घोटिएर सयौँपटक दाउरो बन्छ चन्दन ।१।

कर्ममा तागत वा शक्ति छ भने जङ्गललाई बगैँचा बनाउन सकिन्छ । अर्थात् कर्मशील मानिसका संसारमा असम्भव भन्ने कुनै कुरा छैन । एउटा दाउरोलाई निरन्तर घोट्दा चन्दन बन्छ । अर्थात निरन्तरको परिश्रम र मिहिनेतले मूल्यवान् बन्न सकिन्छ ।

भएमा उच्च सङ्कल्प छैन केही असम्भव

सङ्कल्पैले बनेका हुन महान् मान्छेहरू सब ।२।

सङ्कल्पसहित कार्य गर्न सके केही कुरा असम्भव छैन । संसारका सबै महान् मानिसको सफलताको कारक सङ्कल्प नै हो । मानिसको सफलता सङ्कल्प र दृढताले सम्भव भएको हो । बिना सङ्कल्प मानिस सफल हुन सक्दैन । सङ्कल्प नै सफलताको सोपान हो ।

जसका कर्मले बन्छन् जिन्दगी हँसिला सुखी

अरूको लिनुमा भन्दा दिनुमा बन्छ जो खुसी ।३।

लिनभन्दा दिन अगाडि सर्ने, अरूलाई दिनमा खुसी हुने व्यक्तिका कर्मले मानिसका जीवन हँसिला र सुखी बन्दछन् । अरूलाई सहयोग गर्न रमाउने मानिस आफू पनि सुखी र खुसी हुने र अरूलाई पनि  सुख र खुसी दिन सक्छ ।

ईर्ष्या द्वेष हटाएर जो छर्छन् प्रेम गौरव

तिनै मान्छेहरू बन्छन् विश्वाका निम्ति गौरव ।४।

ईर्ष्या, द्वेष, वैमनस्यता, शत्रुता त्यागेर प्रेमको पथ अँगाल्ने, प्रेमको प्रकाश छर्ने मानिस विश्वका गौरव बन्न सक्छन् । अरूको ईर्ष्या गर्ने, कलह गर्ने मानिस अर्थात् मनमा कलुषित भावना राख्ने मानिस असफल हुन्छ । प्रेम , सद्भाव, र सद्विचार एवं प्रेमपूर्ण जीवन बिताउने मानिसको जीवन गौरवपूर्ण बन्न सक्छन्  । प्रेमले मानिसलाई आदर्श बनाउने र प्रतिष्ठा दिलाउँछ ।

जसका भावना हाँस्छन् मनमा रागिनी भरी

जसका जिन्दगी बाँच्छन् रातका चाँदनी छरी ।५।

जो मानिसका मनमा पवित्र भावना वा शुद्ध विचार उत्पन्न हुन्छन् उसको जीवन रात्रीकालीन् चाँदनी जस्तै चम्किलो ,सुखपूर्ण र शितलतायुक्त हुन्छ । अर्थात् मनमा कुनै खोट , विकारयुक्त विचार , क्लेश वा दुर्भावना नभएको व्यक्तिको जीवन रातको चाँदनी(जून) झैँ प्रकाश छर्दछ ।

जसका कर्मले लिन्छन् उच्च जीवनका पथ

तिनैका पथमा हिँड्छन् मान्छेहरू सगौरव ।६।

कर्मले उच्च जीवनको पथ रोज्ने, अर्थात महान् कर्म गर्ने कर्मशील मानिसले देखाएको बाटो नै सारा विश्व जगतले पछ्याउँछन् । असल कर्मले स्थापित भएका मानिसले देखाएको बाटो सबैले अनुशरण गर्ने गर्दछन् । कर्मले मानिसलाई गौरव गर्न लायक बनाउँछ । कर्मले नै मानिसको जीवन उच्च वा आदर्श बनाउने त्यस्तो उच्च कर्म गर्ने मानिस सबैका लागि प्रेरक बन्दछन् ।

जुटेका ज्ञानले जो छन् पार्दै धर्ती मनोहर

उठेका कर्मले जोबछ छन् गर्दै निर्माण सुन्दर ।७।

मानव जातिले आर्जन गरेको ज्ञानले धर्तीलाई स्वर्ग , मनोहर, मनमोहक बनाउन सक्नुपर्छ । कर्मले सुन्दरता निर्माण र रचना गर्नेतर्फ केन्द्रित हुनुपर्छ । हामीले ज्ञान र कर्मले धर्तीलाई सजाउने र सिँगार्ने कार्य गर्न सक्नुपर्छ ।

समर्पित भएका छन् जो सदा न्याय खातिर

संसारमा उठेका छन् तिनैका विजयी शिर ।८।

न्यायको पक्षमा समर्पित भएका मानिस नै सदा विजयी भएका छन् । 'सत्यमेव जयते' सत्य र न्यायको मार्ग कठिन भएतापनि अन्त्यमा न्यायको विजय हुन्छ । न्यायको पक्षपोषण गर्ने मानिस कहिल्यै पराजित हुनु पर्दैन । संसारमा शिर ठाडो गरेर उभिन सक्ने कर्म नै सत्य र न्यायपूर्ण जीवनयापन हो । न्यायीको शिर कहिल्यै झुक्दैन ।

लोभ लालचमा छैनन् जसका मनमस्तक

जो सदैव हुने गर्छन् त्यागका निम्ति उद्यत ।९।

मन मस्तिष्कमा लोभलालच नभएका व्यक्ति नै त्याग गर्न सक्ने स्वभावका हुन्छन् । लोभलालचले मानव जातिलाई कहिल्यै माथि उठ्न दिँदैन । त्यस्ता मानिसले महान कार्म गर्न सक्दैनन् । लोभमोह, लालच आशक्ति भएका मानिसमा त्याग र समर्पणको भावना हुँदैन । मनमा लोभलालच नभएका मानिस सदासर्वदा त्यागका लागि अग्रसर हुने गर्छन् ।

उदात्त कर्मको यात्रा गर्दछन् जो सधैँ सधैँ

आदर्श नमुना मान्छे बन्दछन् विश्वमा तिनै ।१०।

जो मानिस उदार कर्म र भावनाले अगाडि बढेका छन् तिनै आदर्श र नमुना बन्न सक्छन् । अर्थात सहयोगी, उदार भाव वा विचारले मानिस आदर्श र महान् बन्न सक्छन् । कर्म नै  मानिसलाई महान् बनाउने महत्त्वपूर्ण आधार हो ।

यस्तो आदर्श यात्रामा कहिले चलुँला नि म ?

चन्द्रसूर्य बनी आफैँ कहिले बलुँला नि म ? ।११।

कर्मले आदर्श बन्ने र कर्मको प्रकाश छर्ने यात्रामा कहिले चलुँला ? चन्द्रसूर्य बनेर कहिले बलुँला अर्थात  संसारलाई प्रकाशमय पार्न सकौँला ? चन्द्रले रात्रीको निष्पट्टतालाई चिर्दै सुमधुर र शीतल प्रकाशले उज्यालो छरे झैँ र सूर्यले सारालाई उज्यालो , ऊर्जा प्रदान गरी जीवन दिए झैँ कहिले गर्न सकौँला ?

आफ्नै पौरखले बाटो कहिले खनुँला नि म ?

सर्वोच्च कविता आफैँ कहिले बनुँला नि म ?।१२।

 आफ्नै श्रम, पौरख र मेहेनतले आफ्नो बाटो कहिले खनुँला , जीवनमा सर्वोच्च कविता जस्तै कहिले बन्न सकिएला भन्ने चिन्तन र विचारले अगाडि बढ्न सक्नुपर्छ । आफ्नै कर्मले सबैले रसमा डुब्न सक्ने कवितारूपी जीवन बनाउने तर्फ क्रियाशील हुनुपर्छ ।